کلید اتاق مذاکره در دست شورای حکام

در وانفسای توقف نشست‌های هسته‌ای وین و خبرهای ضد و نقیض در مورد ادامه گفت‌وگوهای برجامی، روز گذشته جلسه شورای حکام آژانس ‌بین‌المللی انرژی اتمی آغاز به کار کرد؛ جلسه‌ای که در آن قرار است دو گزارش مدیرکل آژانس در مورد برنامه‌های هسته‌ای ایران نیز مورد بررسی قرار گیرند. این در شرایطی است که پیش از این، رسانه‌ها بخشی از لیست بلند اعلامی آژانس در مورد عدم هماهنگی برنامه هسته‌ای ایران با محورهای تعیین شده از سوی آژانس را منتشر کرده و از آن به عنوان دلیلی برای بازگشت به نقطه سکون در مسیر دستیابی به نتیجه‌ای قابل توجه در مذاکرات هسته‌ای، یاد کرده بودند.

به گزارش روز نو :در گزارش منتشر شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد جزئیات فعالیت‌های جدید هسته‌ای ایران، موارد بسیاری از تغییر مسیر در برنامه‌های هسته‌ای در ایران، دیده می‌شود. آژانس در این گزارش به کشورهای عضو برجام اعلام کرده است که ایران نتوانسته در خصوص ذرات اورانیوم یافت شده در چندین سایت هسته‌ای توضیحی ارائه دهد. آژانس همچنین ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده ایران را ۱۶برابر سقف تعیین شده در برجام اعلام کرده و بر عدم امکان نظارت و دسترسی به برنامه هسته‌ای ایران نیز تاکید کرده است.

رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز گذشته در سخنرانی آغازین خود در جلسه شورای حکام توضیحاتی درخصوص فعالیت‌های اخیر آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران به رئیس جلسه ارائه داد. به گزارش پایگاه اینترنتی آژانس ‌بین‌المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی مدیرکل آژانس در سخنرانی ابتدایی خود در شورای حکام گفت:«تا ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ آژانس بر اجرای تعهدات برجامی ایران نظارت و آن را راستی‌آزمایی کرده است. اگرچه، از ۲۳ فوریه، همان طور که گزارشم روشن می‌سازد، تصمیم ایران برای متوقف کردن اجرای تعهدات هسته‌ای‌اش تحت برجام از جمله پروتکل الحاقی بر فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت آژانس تاثیر گذاشت. ماه گذشته، علی اکبر صالحی معاون رئیس جمهور ایران و من به توافق رسیدیم که آژانس تا ۲۴ ژوئن ۲۰۲۱ بتواند تداوم کسب اطلاعات لازم را بازگردانی و دوباره برقرار کند. به گزارش‌هایم در این زمینه ادامه خواهم داد.»

گروسی در ادامه بیانیه‌اش خطاب به رئیس جلسه مطرح کرد: «شما همچنین گزارش من را درباره توافق ان. پی. تی با جمهوری اسلامی ایران دریافت کرده‌اید که تلاش‌های آژانس را برای شفاف‌سازی سوالات مربوط به صحت و کامل بودن اظهارات ایران تحت معاهده پادمانی و پروتکل الحاقی آن شرح می‌دهد. گزارش من به یافته‌های آژانس درباره چهار محل اعلام نشده در ایران و پاسخ‌های آژانس به درخواست‌های ایران در جهت شفاف‌سازی می‌پردازد.»

او در ادامه ادعا کرد: از زمان گزارش قبلی ام، ایران اطلاعات جدیدی درباره یک محل ارائه نداده است، به هیچ یک از سوالات آژانس پاسخ نداده است و اطلاعاتی درباره دو محل دیگر ارائه نکرده و تنها بیانیه‌ای مکتوب درباره محل چهارم بدون اسناد و مدارک اثبات شده ارائه کرده است. همچنین وجود چند ذره اورانیوم با منشاء انسانی در سه محل در ایران که به آژانس اعلام نشده‌‌اند و وجود ذرات تغییریافته ایزوتوپی در یکی از این محل‌ها به وضوح بر این دلالت دارد که مواد یا تجهیزات هسته‌ای آلوده به مواد هسته‌ای در این محل‌ها وجود داشته است.»
او همچنین در ادعایی گفت:«با گذشت چند ماه، ایران توضیحات لازم درباره وجود ذرات مواد هسته‌ای در هیچ یک از این سه محلی که آژانس دسترسی تکمیلی به آن‌ها پیدا کرد، ارائه نکرده است. با عدم چنین توضیحاتی از سوی ایران، من عمیقا از این بابت نگرانم که در این سه محل اعلام نشده در ایران مواد هسته‌ای وجود داشته است و محل فعلی این مواد هسته‌ای برای آژانس مشخص نیست. ایران نه به سوال‌ها درباره محل اعلام نشده دیگر پاسخ داده و نه درباره محل فعلی اورانیوم طبیعی به شکل یک صفحه فلزی شفاف سازی کرده است.»
مدیرکل آژانس در بخش آخر اظهاراتش درباره ایران گفت: «من از این که مذاکرات فنی میان آژانس و ایران به نتایج مورد انتظار نرسیده باشند و درباره عدم پیشرفت در شفاف سازی این مسائل پادمانی نگرانم. لزوم شفاف سازی ایران و حل و فصل این مسائل بدون تاخیر بیشتر را از طریق ارائه اطلاعات، ارائه شواهد و مدارک و پاسخ به سوالات آژانس تکرار می‌کنم. عدم پیشرفت در شفاف سازی سوالات آژانس درباره صحت و کامل بودن اظهارات پادمانی ایران، به طور جدی بر توان آژانس در زمینه اطمینان یابی از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایران تاثیر می‌گذارد.»

محورهای گزارش آژانس در مورد شاخص‌های رعایت نشده از سوی ایران، مواد متعدد دیگری را هم شامل می‌شود. در بخشی از گزارش آژانس ‌بین‌المللی اتمی این موارد ذکر شده است:«آژانس از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ به داده‌های جمع آوری شده توسط تجهیزات نظارتی خود دسترسی نداشته است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، ایران پروتکل الحاقی را اجراء نکرده است و همچنین اظهارنامه‌های خود در این رابطه را بروز رسانی نکرده است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، آژانس قادر به انجام هیچ دسترسی تکمیلی تحت پروتکل الحاقی در سایت‌ها و اماکن ایران نبوده است. از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، ایران کد اصلاحی ۱/۳ را اجراء نکرده است. آژانس قادر نبوده است تا دسترسی روزانه از فردو و نطنز انجام دهد.»

همچنین در بخش دیگری از این گزارش آمده است:«ایران موجودی آب سنگین و تولید آب سنگین را به اطلاع آژانس نرسانده و به آژانس نیز اجازه نداده است تا بر ذخایر و میزان تولیدی آب سنگین نظارت نماید. ایران به انجام برخی فعالیت‌های غنی سازی در مغایرت با برنامه بلندمدت غنی سازی خود، که در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ به آژانس ارائه شده است، ادامه داده است. آژانس به اطلاعات مربوط به سانتریفیوژها و زیرساخت‌های آن‌ها در انبار دسترسی نداشته است. آژانس به اطلاعات مربوط به خروج ماشین‌های آی.آر ۱ از انبار برای جایگزینی با ماشین‌های معیوب دسترسی نداشته است.»

در گزارش آژانس البته موارد دیگری نیز در مورد فعالیت‌های سانتریفیوژهای جدید گنجانده شده است. برای نمونه در بخش دیگری از این گزارش آمده است:«از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، ایران اظهارنامه‌های مربوطه به تولید و موجودی روتورهای سانتریفیوژ و بیلوز را ارائه نکرده و همچنین به آژانس اجازه راستی آزمایی از این اقدام را نداده است. همچنین از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱، آژانس قادر نبوده راستی آزمایی نماید که آیا ایران ماشین‌های جدید آی.آر ۱ را برای جایگزینی با ماشین‌های معیوب تولید کرده است یا نه. آژانس قادر به راستی آزمایی مجموع ذخایر اورانیوم غنی شده ایران نبوده است و آنچه که در این گزارش در این مورد اعلام شده، بر اساس برآوردها می‌باشد.»

این گزارش مدیر کل آژانس ‌بین‌المللی انرژی اتمی از آنجا دارای اهمیت است که اعلام نظر نهایی شورای حکام در مورد شرایط هسته‌ای حال حاضر در ایران می‌تواند بر روند مذاکرات هسته‌ای تاثیر بسیاری بگذارد و حتی آن را از مسیر خود خارج کند. روز گذشته میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های ‌بین‌المللی در وین با اعلام آغاز جلسه شورای حکام اعلام کرد که این جلسه در میان موضوعات دیگر، به دو گزارش مدیرکل آژانس می‌پردازد که چندان برای ایران خوشایند نیست، اما انتظار می‌رود اتفاق خاصی نیفتد. اولیانوف در این راستا ادامه داد: «همه درک می‌کنند که ایجاد مانع در مذاکرات وین جایز نیست.»

در همین حال یک مقام آمریکایی در کنفرانس خبری خود از اظهارنظر درخصوص عدم صدور قطعنامه علیه ایران در جلسه آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری کرد. به گزارش ایسنا، جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به خبرنگاری که می‌پرسید آیا می‌توانید تایید کنید که در جلسه شورای حکام علیه ایران قطعنامه صادر نخواهد شد؟ گفت: «من نمی‌توانم در این خصوص اظهارنظر کنم.» او در پاسخ دیگری در رابطه با مذاکرات وین گفت: «‌مذاکرات همچنان ادامه دارند و بار دیگر خاطرنشان می‌کنیم برای آنکه بازگشت دوجانبه به پایبندی به تعهدات برجامی را ممکن سازیم، می‌خواهیم روند هدفمندی که به آن دست یافتیم را مبنای پیشرفت خود قرار دهیم و با انجام این کار به جلو حرکت کنیم.»

 این دیپلمات، همچنین درخصوص عدم صدور قطعنامه علیه ایران در جلسه آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به خبرگزاری رویترز گفت: «گزارش ۳۱ مه را نمی‌توان نادیده گرفت اما گفت‌وگوهای برجامی همچنان ادامه دارند و ارائه قطعنامه محتمل نیست.» در همین زمینه پنج دیپلمات دیگر نیز به خبرگزاری رویترز اعلام کردند که در جلسه شورای حکام قطعنامه‌ای در کار نخواهد بود و کشورها تنها بیانیه‌ خود را در این جلسه قرائت خواهند کرد. به گزارش رویترز یک دیپلمات دیگر از کشوری که حامی قطعنامه در جلسه قبلی شورای حکام بوده است نیز در این زمینه گفت: «بیانیه‌ها باید قوی باشند. ایران وظایفی دارد و باید آن‌ها را تکمیل کند» هایکو ماس وزیر امورخارجه آلمان نیز اظهار امیدواری کرد که رایزنی‌های وین برای احیای برجام به مرحله پایانی خود نزدیکتر شود. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک،‌ هایکو ماس روز گذشته در سخنرانی خود در افتتاحیه نوزدهمین کنفرانس روسای نمایندگی‌های دیپلماتیک آلمان در خارج از کشور اظهار کرد: «گفت‌وگوهای وین در مورد احیای کامل برنامه جامع اقدام مشترک برجام در مرحله پایانی قرار دارد.» در حالی که پیش از این هیچ اراده‌ای از سوی اروپا برای انجام تعهدات برجامی‌شان وجود نداشت، او تصریح کرد: «این واقعیت که ما در وین در خط پایان مذاکرات برای احیای توافق هسته‌ای قرار داریم، نتیجه استقامت و اطمینان اروپا است و ما امیدواریم که ایران اکنون به سرعت اراده سیاسی برای انجام این مذاکرات جهت رسیدن به خط پایان را نشان دهد.»